Alimenty na dziecko

Alimenty na dziecko to sprawa budząca wiele emocji między ojcem i matką dziecka. Rodzice mają prawny obowiązek wobec dzieci dostarczania środków utrzymania i wychowania. Jest to treść obowiązku alimentacyjnego i jednocześnie podstawa do sformułowania roszczenia przed sądem. Podstawowy obowiązek alimentacyjny polega zatem na dostarczaniu dziecku środków niezbędnych do zaspokojenia jego potrzeb. Są to tzw. środki utrzymania i do grupy tej zaliczyć należy zakup pożywienia, ubrań, lekarstw, przyborów szkolnych, zapewnienie mieszkania etc. Do środków wychowania wchodzą te wydatki, które związane są z prawidłowym rozwojem psycho-fizycznym dziecka. Przykładowo będą to koszty zajęć sportowych, wyjazdów pozaszkolnych, czesnego, korepetycji etc.

Obowiązek alimentacyjny bez rozwodu

Orzeczenie rozwodu nie jest przesłanką konieczną do uzyskania alimentów. Rodzice mają obowiązek ponosić wszelkie niezbędne koszty utrzymania i wychowania dziecka. Jeżeli podstawowy obowiązek alimentacyjny nie jest realizowany, to uprawnieni do alimentów mogą wystąpić z pozwem o przyczynianie się do zaspakajania potrzeb rodziny. Dzięki tej instytucji rodzic, który nie partycypuje w kosztach utrzymania rodziny, zobowiązany będzie do zapłaty alimentów. Podkreślić należy, że tego rodzaju roszczenie jest szersze niż alimenty na dziecko, gdyż dotyczy potrzeb całej rodziny. Dlatego przy formułowaniu pozwu kluczowe będzie ustalenie, jakie są koszty utrzymania rodziny.

Na jak długo orzekane są alimenty?

Wbrew powszechnie panującemu przekonaniu sąd nie orzeka alimentów do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Wprost wynika to z treści art. 133 § 1 k.r.o., zgodnie, z którym „Rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania”. Obowiązek alimentacyjny trwa, dopóki dziecko nie będzie zdolne do samodzielnego utrzymania. W sytuacji, gdy np. dziecko rozpocznie studia dzienne, obowiązek alimentacyjny utrzymywany będzie przez cały okres studiowania. Oczywiście sąd będzie badał, czy dziecko dokłada starań, aby utrzymać się samodzielnie. Jeżeli wynik tego badania będzie negatywny, to sąd zniesie obowiązek płacenia alimentów. Zgodnie z orzecznictwem sądowym, dorosłe dziecko nie ma obowiązku, już od chwili osiągnięcia pełnoletności, poszukiwać zatrudnienia. Dużo ważniejsze jest to, by dziecko uzyskało odpowiednie wykształcenie. Zatem obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka pełnoletniego jest taki sam, jak wobec małoletniego dziecka.

W sytuacji, gdy dziecko posiada własny majątek i dochody z tego majątku wystarczają na koszty jego utrzymania i wychowania, wtedy rodzice dziecka w ogóle nie są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych.

Zobowiązany ma płacić alimenty, dopóki jest to konieczne. W wyroku sądu ustalającym alimenty nigdy nie jest wskazana data, do której ponosić należy koszty utrzymania osoby uprawnionej. Jeżeli zaistniały okoliczności uzasadniające uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub jego zmianę, to należy w tym celu złożyć stosowny pozew do sądu. Nie jest dopuszczalne zaprzestanie alimentowania, na skutek jednostronnej decyzji zobowiązanego. O tym, czy ziściły się przesłanki do uchylenia alimentacyjnych obowiązków rodzica względem dziecka, każdorazowo rozstrzyga sąd.

W szczególnych sytuacjach obowiązek alimentacyjny może być utrzymywany nawet przez całe życie dziecka. Są to przypadki związane z chorobą lub niepełnosprawnością dziecka.

Alimenty na dziecko – jaka kwota alimentów?

Rodzic przed założeniem sprawy o alimenty musi ustalić przede wszystkim:

• jakie są jego możliwości zarobkowe i majątkowe,
• jakie możliwości zarobkowe i majątkowe ma drugi z rodziców, oraz
• jakie są tzw. usprawiedliwione potrzeby dziecka.

Wartość tzw. usprawiedliwionych potrzeb dziecka jest kluczowa dla ustalenia wysokości alimentów. Często utożsamia się koszty utrzymania dziecka z jego usprawiedliwionymi potrzebami. Takie uproszczenie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy przyjmiemy, że koszty utrzymania osoby uprawnionej do alimentów pokrywają się nie tylko z zapewnieniem jej jedzenia i dachu nad głową, ale i tych potrzeb, które ze względu na jej wiek są uzasadnione. Co dzieje się jednak w przypadku, gdy potrzeby dziecka są większe aniżeli możliwości majątkowe rodziców? Tego rodzaju zagadnienia pojawiają się zaskakująco często podczas rozpraw o alimenty. Niejednokrotnie zobowiązany do łożenia alimentów „przygotowuje” się do procesu w ten sposób, że wyzbywa się źródeł dochodu. Należy pamiętać, że sąd nigdy nie jest związany aktualną sytuacją majątkową rodziców i każdorazowo bada, jakie są możliwości zarobkowe zobowiązanego. Jeżeli okaże się, że zobowiązany celowo pomniejsza swoje dochody, to sąd i tak orzeknie wobec niego alimenty na tym poziomie, jak gdyby jego dochody były wyższe.

Rodzice, zgodnie z ogólną zasadą, zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych po połowie, przy czym wykonanie obowiązku alimentacyjnego może polegać na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie uprawnionego. Najczęściej, sąd rozkłada na rodziców koszty utrzymania dziecka w nierównych proporcjach, bardziej obciążając rodzica, który nie mieszka
z dzieckiem na co dzień.

Zakres świadczeń alimentacyjnych

Ustawodawca wprost w art. 135 par. 1 k.r.o. przewidział, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Ustawodawca dopuszcza też, by wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie lub osoby niepełnosprawnej, mogło polegać na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie uprawnionego. Jeżeli w sprawie o alimenty wystąpią takie okoliczności, to pozostałe osoby, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny, zobowiązane będą do ponoszenia kosztów utrzymania osoby uprawnionej w całości.

Co nie wpływa na wysokość alimentów?

Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:

• świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji,
• świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej,
• świadczenie wychowawcze,
• świadczenia rodzinne,
• rodzicielskie świadczenie uzupełniające.

Kwoty pozyskiwane z ww. świadczeń nie mogą pomniejszać sumy tzw. usprawiedliwionych potrzeb.

Kiedy można żądać zmiany alimentów?

Należy pamiętać o tym, że alimenty na dziecko orzeczone w wyroku rozwodowym lub w okresie późniejszym, mogą być zmienione w każdym czasie. Ustawodawca rozwiązanie takie przewidział w art. 138 k.r.o., przyjmując, że „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Przesłanką konieczną jest zatem wykazanie, że uprawniony ma większe potrzeby, aniżeli w chwili zasądzenia dotychczasowych alimentów. Wskazanie przez uprawnionego tych nowych okoliczności zmusza sąd do badania tego, czy orzeczone już alimenty będą wystarczające do zaspokojenia potrzeb dziecka.

Podwyższenie alimentów

Pozew o podwyższenie alimentów składa się wtedy, gdy zachodzi potrzeba wydatkowania na dziecko większych kwot, niż dotychczas. Przykładowo można wskazać zmianę szkoły i związane z tym dojazdy, zakwaterowanie dziecka, dodatkowe zajęcia, rozwijanie pasji. Będą to także potrzeby dziecka w zakresie rehabilitacji, leczenia, stosowania specjalnej diety. Kodeks rodzinny nie zawiera katalogu przypadków uzasadniających złożenie pozwu. Sąd każdorazowo bada każdy przypadek z uwzględnieniem realiów danej sprawy.

Z przytoczonego powyżej art. 138 k.r.o. wynika też wyraźnie, że podwyższenia alimentów można żądać nie tylko wtedy, gdy zostały one nałożone wyrokiem na stronę zobowiązaną, ale także wtedy, gdy strony zawarły tzw. umowę alimentacyjną. Jest to swojego rodzaju odrębność względem innych postępowań cywilnych, gdyż wytoczenie powództwa w sytuacji, gdy strony zawarły ugodę w danej kwestii, będzie powodowało odrzucenie powództwa, ze względu na tzw. powagę rzeczy ugodzonej. W przypadku alimentów ugoda nigdy nie powoduje odrzucenia pozwu i każdorazowo, gdy sąd stwierdzi, że nastąpiła zmiana stosunków, zmieni zakres obowiązków alimentacyjnych.

Alimenty na dziecko – obniżenie

Analogicznie, jak w przypadku podwyższenia alimentów, zobowiązany może żądać ich obniżenia. Podstawą do sformułowania roszczenia jest także w tym przypadku zmiana stosunków. Sąd uwzględni roszczenie o obniżenie alimentów wtedy, gdy wykażemy, że:

• możliwości majątkowe lub zarobkowe zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych zmniejszyły się, lub
• sytuacja finansowa dziecka uległa polepszeniu.

Postępowanie w sprawie o alimenty.

Chcąc dochodzić zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego przed sądem, pamiętać należy o warunkach formalnych, jakim odpowiadać winien pozew o alimeny. W pozwie należy wskazać sąd rejonowy, który jest właściwy według miejsca zamieszkania dziecka. Dopuszczalne jest także wskazanie, jako sąd właściwego tego, w obszarze którego miejsce zamieszkania ma osoba, która ma płacić alimenty. Zgodnie z powyższym to powód wybiera, do jakiego sądu złożyć pozew. Gotowy pozew o alimenty należy złożyć do sądu osobiście lub wysłać go listem poleconym.

Oprócz sądu oznaczyć należy strony postępowania, wartość przedmiotu sporu i rodzaj pisma, jakie składamy do sądu. Kluczowe w postępowaniu sądowym jest to, by prawidłowo określić żądanie, które powinno zawierać ustalenie wysokości świadczeń alimentacyjnych. Wszystkie żądania pozwu powinny być należycie uzasadnione. Uzasadnienie powinno być rzeczowe, w tym sensie, że ma wynikać z niego, jakie są koszty utrzymania osoby sprawującej pieczę nad dzieckiem, koszty utrzymania osoby uprawnionej, dochód rodziców, majątkowe możliwości zobowiązanego, informacja o możliwości samodzielnego utrzymania się dziecka i wreszcie informacja, o jego uzasadnionych potrzebach. Wysokość alimentów zależy w dużej mierze od sytuacji finansowej rodzica. Sąd nie nakaże osobie zobowiązanej ponoszenia kosztów utrzymania osoby uprawnionej w większym zakresie, niż to wynika z jej możliwości majątkowych. Przykładowo, jeżeli ojciec dziecka, przy dołożeniu należytej staranności nie jest w stanie osiągać wyższych dochodów, to pomimo ustalenia kosztów utrzymania osoby upragnionej na wysokim poziomie, nie zasądzi alimentów, które będą przewyższały jego dochody.

Postępowanie o alimenty jest więc wielowątkowe i o ile decydujące znaczenie ma ustalenie, jaka jest wysokość usprawiedliwionych potrzeb dziecka, to sąd każdorazowo będzie brał pod uwagę, wszystkie z wyżej wymienionych kwestii. Nie oznacza to jednak, że osoba, która ma dochód umożliwiający zaspokojenie wszystkich potrzeb dziecka, automatycznie zobowiązana będzie świadczyć alimenty dziecku w takiej wysokości, jaka jest wskazana w pozwie. Po pierwsze rodzic zobowiązany do płacenia alimentów ma prawo kwestionować poszczególne wydatki na dziecko, jako nieuzasadnione. Będzie tak w sytuacji, gdy drugi rodzic kupuje dziecku najdroższy telefon, a następnie wskazuje w pozwie, że są to tzw. niezbędne wydatki. Po drugie, część kosztów utrzymania dziecka podawana w pozwach, byłaby ponoszona przez rodzica, niezależnie od tego, czy mieszka z dzieckiem. Chodzi tu o takie wydatki jak czynsz, media etc. Nie ma podstaw do przyjęcia, że gdyby rodzic mieszkał bez dziecka, to koszty czynszu byłyby dwukrotnie niższe. Po trzecie, zgodnie z ogólną zasadą, rodzice są zobowiązani do ponoszenia kosztów utrzymania dziecka po połowie. Po czwarte, jeżeli dziecko ma własne dochody, to przy ustalaniu wysokości alimentów, sąd powinien je uwzględnić.

Alimenty na dziecko – dowody w sprawie

Przy ustaleniu obowiązku alimentacyjnego niezbędnym dowodem jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Pozostałymi dowodami należy wykazać usprawiedliwione potrzeby dziecka. Przykładowo będą to faktury, potwierdzenia przelewów, zaświadczenia o odbytych szkoleniach, kursach, turnusach, a także zeznania świadków na ww. okoliczności.

W przypadku pozwu o obniżenie alimentów pomocne będą wszelkie dokumenty potwierdzające to, że sytuacja majątkowa zobowiązanego uległa zmianie. Najczęściej będą to zaświadczenia o pobieraniu zasiłku dla bezrobotnych, aneksy do umów zmieniające wymiar pracy oraz dokumentacja medyczna.

Alimenty na dziecko – koszty

Niezależnie od dochodzonej kwoty alimentów, pozew o alimenty na dziecko wolny jest od opłat. Ta sama zasada dotyczy pozwu o podwyższenie alimentów. Jednakże w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub obniżenie alimentów należy uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości dochodzonego roszczenia. Wartość tę oblicza się sumując wysokość alimentów podlegających zaskarżeniu (tj. tę kwotę, o którą zamierzamy obniżyć alimenty), za okres roku. Jeżeli zaskarżeniu podlegają alimenty za krótszy okres, wartość przedmiotu sporu stanowi suma za cały ten okres.

Alimenty z funduszu alimentacyjnego.

Jeżeli dziecko ma prawo do alimentów, lecz nie są one płacone, to środki na utrzymanie dziecka można pozyskać z funduszu alimentacyjnego. Przesłanką konieczną do złożenia stosownego wniosku jest bezskuteczność egzekucji. Oznacza to, że osoba chcąca uzyskać świadczenie, musi wykazać, że podjęła próbę wyegzekwowania alimentów, a komornik umorzył postępowanie z uwagi na brak majątku dłużnika. Ponadto wnioskodawca musi wykazać, że jego dochód nie przekracza 900 zł na osobę w rodzinie (kryterium dochodowe na okres 2022/2023 r.).

Ustawodawca wprowadził także pewne ograniczenia w zakresie czasu, na jaki świadczenie jest wypłacane. Zgodnie z zasadą ogólną świadczenia są wypłacane do ukończenia 18 roku życia przez uprawnionego. Jeżeli uprawniony uczy się lub studiuje, to świadczenia będą wypłacane do 25 roku życia. W przypadku osób, które legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, świadczenia będą wypłacane bezterminowo.

Zgodnie z ustawą, świadczenia z Funduszu przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie więcej niż 500 zł miesięcznie.

Prawo do świadczenia ustala się na tzw. okres świadczeniowy, który trwa od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego.

Wniosek należy złożyć w urzędzie gminy, w której mieszka uprawniony do alimentów lub jakiejkolwiek innej jednostce organizacyjnego gminy.

Sprawy alimentacyjne wymagają oprócz znajomości przepisów i orzecznictwa, także wiedzy praktycznej wyniesionej z sali rozpraw. Kancelaria zapewnia pełną obsługę na każdym etapie postępowania, począwszy od porad prawnych, przygotowanie pozwu o alimenty, poprzez postępowanie sądowe, skończywszy na postępowaniu egzekucyjnym.

Koniecznie przeczytaj także inne moje artykuły: odszkodowanie.

zobacz także: Podział majątku wspólnego, Podwyższenie alimentów, Pozew o alimenty, Rozwody Kraków, Alimenty na żonę, Nierówny podział majątku po rozwodzie, Prawa ojca płacącego alimenty, Jak opieka naprzemienna wpływa na alimenty?, Pozbawienie praw rodzicielskich – alimenty, Odpowiedź na pozew o alimenty, Alimenty, Alimenty, obowiązek alimentacyjny