Odszkodowanie

Odszkodowanie to świadczenie, do którego uprawniona jest osoba poszkodowana. Uprawnienie do odszkodowania może powstać w wyniku czynu niedozwolonego, tzw. deliktu lub na skutek niewykonania, bądź nienależytego wykonania zobowiązania. Niezależnie od źródła powstania roszczenia odszkodowawczego pamiętać należy o tym, że nie może ono służyć wzbogaceniu osoby poszkodowanej.

Odszkodowanie a zadośćuczynienie.

Pojęcie odszkodowania często jest mylnie utożsamiane z zadośćuczynieniem. Choć dla powstania każdego z tych roszczeń kluczowe jest wystąpienie szkody, to kryterium wyróżniającym jest rodzaj szkody, tj. majątkowa lub niemajątkowa. Najprościej rzecz ujmując szkoda majątkowa, to ta, która daje się wycenić w pieniądzu. Przykładowo
w razie uszkodzenia samochodu możemy określić wartość uszkodzonych elementów, ale i utracony przez nas zarobek, jeżeli auto służyło właśnie temu celowi. Roszczenie
o zapłatę za ww. szkody nosi nazwę odszkodowania. Zadośćuczynienie dotyczy szkód niemajątkowych, do których zaliczamy cierpienia psychiczne i fizyczne, a także naruszenie dóbr osobistych. Jedno zdarzenie może wywołać u nas zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową. Zapłaty za te szkody możemy dochodzić w jednym postępowaniu.

Za jakie zdarzenia przysługuje odszkodowanie?

Jak wynika z powyższych akapitów, odszkodowanie jest należne za każdym razem, gdy została wyrządzona szkoda. Można pokusić się o stwierdzenie, że za każdym razem, gdy mamy do czynienia z działalnością człowieka istnieje realne ryzyko wyrządzenia przez niego szkody. Najczęściej w procesie cywilnym Klienci Kancelarii dochodzą odszkodowania za:

• śmierć osoby bliskiej
• uszczerbek na zdrowiu
• błąd medyczny
• wypadek przy pracy
• zniszczenie lub uszkodzenie mienia
• szkody w pojeździe

Jak ustalić wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia?

Odszkodowanie z założenia powinno odpowiadać wysokości szkody. Formułując roszczenie odszkodowawcze, nie możemy domagać się więcej, aniżeli wynosi szkoda, jaką w rzeczywistości ponieśliśmy. Oczywiście powyższe odnosi się do tzw. szkody majątkowej, którą jesteśmy w stanie sami lub z pomocą rzeczoznawcy, wycenić.
W przypadku szkód niemajątkowych dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia pomocne jest orzecznictwo kształtowane na kanwie podobnych spraw. Nie istnieją żadne tabele, wzory itp., na podstawie, których można określić wysokość szkody niemajątkowej. Sąd każdorazowo stara się ustalić, jaka kwota będzie adekwatna za doznane krzywdy. Zasada ta oparta jest jednak o stosunki majątkowe w danej społeczności. Pomimo tego, że Polacy funkcjonują w społeczności europejskiej, to zadośćuczynienie np. za śmierć osoby najbliżej, będzie wyższe w Niemczech niż
w Polsce. Dzieje się tak właśnie ze względu na różnicę w wysokości zarobków i kosztów życia.

Jakie odszkodowanie, gdy nie znamy wysokości szkody?

Nie zawsze, na etapie składania pozwu do sądu, jesteśmy w stanie oszacować wysokość szkody. Jest tak zwłaszcza wtedy, gdy poszkodowana jest osoba. Poszkodowani nie muszą czekać na zakończenie rehabilitacji, by ustalić wysokość odszkodowania. Ustawodawca, mając na względzie specyfikę spraw, w których poszkodowanymi są osoby, umożliwił dochodzenie w procesie cywilnym renty wyrównawczej. Renta jest  wypłacana cyklicznie i co do zasady przez czas nieokreślony.

Renta wyrównawcza odnosi się do trzech rodzajów przypadków, tj. utraty zdolności do pracy zarobkowej, zwiększenia się potrzeb i zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Oznacza to, że każda osoba, która w wyniku wypadku nie jest już zdolna wykonywać pracy, ma większe potrzeby, np. związane z koniecznością zakupu leków, rehabilitacji, bądź nie ma szans na polepszenie swojej sytuacji bytowej, może ubiegać się o stosowną rentę. Przykładowo, zawodowemu kierowcy, który w wyniku wypadku nie jest już w stanie wykonywać swojego zawodu, będzie przysługiwała renta w wysokości średnich zarobków, jakie dotychczas otrzymywał. Zastrzec należy, że wysokość renty może być obniżona przez sąd, z uwagi na to, że poszkodowany jest zdolny do wykonywania innej pracy. Sąd ustalając wysokość odpowiedniej renty, będzie brał pod uwagę dokumentację medyczną oraz kwalifikacje poszkodowanego.

Dochodzenie odszkodowania od ubezpieczyciela.

Likwidując szkodę z polisy ubezpieczeniowej sprawcy, należy pamiętać o tym, że
w pierwszej kolejności roszczenie odszkodowawcze powinno zostać zgłoszone do ubezpieczyciela. Nie jest dopuszczalne wytoczenie powództwa od razu przeciwko ubezpieczycielowi, gdyż zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym
i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zakład ubezpieczeń ma 30 dni na wypłatę odszkodowania od dnia, w którym zostało mu zgłoszone roszczenie. Jeżeli zdecydujemy się wytoczyć sprawę sądową bez wezwania zakładu ubezpieczeń do zapłaty, wtedy ryzykujemy tym, że powództwo zostanie oddalone, na skutek tzw. przedwczesności powództwa.

W wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel wydaje decyzję o wypłacie lub odmowie wypłaty odszkodowania. Należy pamiętać, że żadna
z tych decyzji nie jest dla nas wiążąca, a w szczególności nie zamyka nam drogi do dochodzenia należności w sądzie.

Zaniżone odszkodowanie.

Co zrobić, gdy ubezpieczyciel zaniżył należne nam odszkodowanie? Paradoksalnie jest to dla nas sytuacja korzystna, gdyż ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność, natomiast kwestionuje tylko wysokość odszkodowania. Z praktyki Kancelarii wynika, że ubezpieczyciele, pomimo udowodnienia wysokości szkody, zaniżają wypłatę odszkodowania. Jest to pewnego rodzaju praktyka ubezpieczycieli, którzy bazują na założeniu, że tylko promil osób poszkodowanych zdecyduje się na dochodzenie reszty odszkodowania w sądzie.

Jeżeli Twoje odszkodowanie zostało zaniżone przez ubezpieczyciela, to nic nie stoi na przeszkodzie, by żądać dopłaty w postępowaniu reklamacyjnym (przed ubezpieczycielem) lub wytoczyć o tę kwotę powództwo sądowe.

Często Klienci Kancelarii pytają o to, czy mogą wykorzystać wypłacone im pieniądze, jeżeli chcą dochodzić zapłaty całości roszczenia. Pytanie to wynika zazwyczaj z obawy
o zamknięcie sobie drogi do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w przyszłości. Niezależnie od tego, czy zdecydujemy się dochodzić od ubezpieczyciela zapłaty wyższej kwoty, zawsze możemy korzystać z wypłaconych nam pieniędzy. Nie oznacza to, że zgodziliśmy się z wysokością odszkodowania i że w jakimkolwiek zakresie zrzekamy się roszczeń od ubezpieczyciela.

Jak długo ubezpieczyciel będzie wypłacał nam świadczenia?

Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela wyznaczony jest przez tzw. sumę gwarancyjną. Jest to kwota do wysokości, której ubezpieczyciel będzie ponosił odpowiedzialność. Wysokość sumy gwarancyjnej jest różna, w zależności od tego, czy mamy do czynienia z ubezpieczeniem obowiązkowym, czy dobrowolnym. W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych suma gwarancyjna może być ustalona na dowolnej wysokości. Do decyzji ubezpieczonego pozostawiono to, na jaką kwotę chce się ubezpieczyć. Całkowicie odmiennie jest w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych,
a więc np. OC dla posiadaczy pojazdów mechanicznych. Ustawodawca narzuca minimalną wysokość sumy gwarancyjnej, która wynosi w przypadku szkód osobowych 5.210.000,00 euro, a dla szkód majątkowych 1.050.000,00 euro.

Co w przypadku, gdy suma gwarancyjna nie wystarczy na pokrycie szkody?

Zdarzają się przypadki, że suma gwarancyjna jest niewystarczająca na pokrycie szkody, lub z uwagi na konieczność wypłaty wysokich rent przez ubezpieczyciela, suma gwarancyjna się wyczerpie. W takim przypadku roszczenie o zapłatę możemy kierować bezpośrednio do sprawcy szkody. Pamiętać jednak należy, że wyrok wydany
w postępowaniu przeciwko ubezpieczycielowi nie daje nam podstaw do dochodzenia roszczeń od sprawcy szkody. W takim przypadku będziemy musieli wytoczyć odrębne postępowanie, w którym będziemy się domagać zapłaty stanowiącej różnicę pomiędzy tym, co wypłacił nam ubezpieczyciel, a szkodą, która została nam wyrządzona.

Odzyskanie odszkodowania.

W procesie o odzyskanie odszkodowania najważniejsze jest udowodnienie trzech przesłanek. Konieczne jest wykazanie zdarzenia, które spowodowało powstanie szkody, skutków zdarzenia oraz połączenia przyczynowo – skutkowego, czyli tzw. testu logicznego, z którego wynika, że gdyby zdarzenie nie nastąpiło, to do szkody by nie doszło. Ten ostatni element jest szczególnie istotny i nie wolno o nim zapominać. Zdarzają się bowiem sytuacje, że szkoda nastąpiłaby niezależnie od tego, czy zdarzenie szkodowe by wystąpiło. W takim przypadku powództwo o zapłatę odszkodowania zostanie oddalone. Test, o którym mowa powyżej odnosi się także do mierników starannego działania. Jeżeli ustalimy zdarzenie szkodowe i szkodę, natomiast w toku procesu okaże się, że osoba, która zobowiązana była do określonego działania mającego przeciwdziałać szkodzie, nie uchybiła swoim obowiązkom, to również żądanie zapłaty od tej osoby będzie niedopuszczalne.

Dowody w sprawie o odszkodowanie.

Dowodem w sprawie o odszkodowanie może być wszystko to, co dokumentuje zdarzenie oraz pozwala na wycenę szkody. Najczęściej dowodem takim będą fotografie, zeznania świadków, nagrania np. z monitoringu, faktury, czy opinie rzeczoznawców.

Gdy wysokość odszkodowania nie jest znana, to i tak zobowiązani jesteśmy je określić, podając wartość przedmiotu sporu. Jeżeli w trakcie procesu okaże się, że szkoda, którą ponieśliśmy, jest wyższa niż roszczenie, którego dochodzimy, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby w tym zakresie rozszerzyć powództwo.

Każdorazowo oceniając wartość szkody, pamiętać należy o zasadzie, że odszkodowanie nie może zmierzać do wzbogacenia poszkodowanego. Oznacza to, że należy uwzględniać ceny, za które poszkodowany realnie jest w stanie zlikwidować szkodę. Zabronione jest, by poszkodowany umyślnie powiększał wartość szkody. Dla zobrazowania powyższej reguły przywołać można przykład, w którym poszkodowany w kolizji drogowej wynajmuje samochód zastępczy w sytuacji, gdy posiada jeszcze dwa inne samochody.
W takim przypadku sądy stoją na stanowisku, że koszty wynajmu samochodu zastępczego nie będą wliczane do szkody, gdyż poszkodowany mógł korzystać z innego ze swoich samochodów.

Co w sytuacji, gdy nie zlikwidowaliśmy szkody?

Aby dochodzić roszczeń odszkodowawczych, nie trzeba w ogóle likwidować szkody. Oznacza to, że wytaczając powództwo o odszkodowanie, nie musimy udowadniać, że szkoda została przez nas naprawiona.  Środki, które odzyskamy w procesie odszkodowawczym, również możemy przeznaczyć na dowolny cel. Nie ma obaw, że ubezpieczyciel, albo sąd po jakimś czasie zweryfikuje to, czy środki zostały przeznaczone na naprawę szkody.

Terminy przedawnienia roszczeń.

Składając pozew o odszkodowanie, musimy pamiętać o terminach przedawnienia. Są to terminy po upływie, których strona odpowiedzialna może zwolnić się od odpowiedzialności, podnosząc zarzut przedawnienia. Kierowanie spraw do sądu
o roszczenia, które uległy przedawnieniu jest wysoce ryzykowne, a dla prawnika, niedopuszczalne. Przedawnienie nie oznacza, że roszczenie przestało istnieć, tylko że stało się tzw. zobowiązaniem naturalnym. Osoba, która spełni roszczenie przedawnione, nie może domagać się jego zwrotu. W praktyce skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia powoduje oddalenie powództwa przez sąd.

Terminy przedawnienia roszczeń odszkodowawczych mogą być różne. Podstawą do ustalenia terminu przedawnienia jest to, czy szkoda wynikła z czynu niedozwolonego (tzw. deliktu), niewykonania, czy nienależytego wykonania umowy.

Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawniają się, zgodnie z art. 442¹ k.c., „(…) z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie
i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”.

Jeżeli szkoda powstała w wyniku zbrodni lub występku, to termin na dochodzenie odszkodowania wynosi 20 lat od dnia wystąpienia szkody. W tym przypadku nie ma znaczenia, kiedy (i czy w ogóle) dowiedzieliśmy się o sprawcy szkody.

Jeżeli dochodzimy odszkodowania, związanego z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy, to termin przedawnienia liczony jest zgodnie z przepisami regulującymi dany stosunek prawny. Jeżeli przepisy nie wprowadzają szczególnych terminów, to stosujemy zasadę ogólną zgodnie, z którą termin przedawnienia dla:

• roszczeń majątkowych wynosi 6 lat,
• roszczeń o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata.

Koszty sądowe w sprawie o odszkodowanie.

Decydując się na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w postępowaniu sądowym, musimy liczyć się z koniecznością opłacenia pozwu. Tzw. wpis od roszczenia majątkowego jest zmienny, gdyż zależy od wartości przedmiotu sporu, tj. kwoty, jakiej domagamy się w postępowaniu, i tak, w sprawach do:

• 500 złotych–wpis wynosi 30 złotych,
• od 500 złotych do 1.500 złotych-wpis wynosi 100 złotych,
• od 1.500 złotych do 4.000 złotych-wpis wynosi 200 złotych,
• od 4.000 złotych do 7.500 złotych-wpis wynosi 400 złotych,
• od 7.500 złotych do 10.000 złotych-wpis wynosi 500 złotych,
• od 10.000 złotych do 15.000 złotych-wpis wynosi 750 złotych,
• 000 złotych do 20.000 złotych-wpis wynosi 1.000 złotych.

W sprawach, w których domagamy się wyższych kwot, niż 20.000 zł, wpis odpowiada kwocie równej 5% wartości dochodzonego roszczenia.

Nie można zapominać, że w sprawach odszkodowawczych kluczową rolę odgrywają opinie biegłych. Na podstawie ww. sąd ustala zazwyczaj rozmiar i wartość szkody, koszty leczenia, a także renty, czy koszty zwiększonych potrzeb. Nie sposób z góry określić kosztów rzeczonej opinii, jakkolwiek ich wartość odpowiada czasowi pracy biegłych, za który naliczana jest stawka według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określania stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym.

Sprawy odszkodowanie wymagają, oprócz znajomości przepisów i orzecznictwa, także wiedzy praktycznej wyniesionej z sali rozpraw. Kancelaria zapewnia pełną obsługę na każdym etapie postępowania, począwszy od porad prawnych, przygotowania pozwu, poprzez postępowanie sądowe, skończywszy na postępowaniu egzekucyjnym.

FAQ: Odszkodowanie