Zrzeczenie się spadku

Zrzeczenie się spadku jest kolokwialną nazwą dwóch różnych instytucji prawa cywilnego. Każda z nich może być stosowana w ściśle określonym terminie i wywołuje inne skutki prawne. Najczęściej osoby chcące odrzucić spadek mają na myśli oświadczenie dotyczące odrzucenia spadku, które należy złożyć w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy. Należy jednak pamiętać, że zrzeczenie się spadku to także umowa zrzeczenia się dziedziczenia, która zawierana jest jeszcze za życia spadkodawcy. Którą instytucję wybrać? Dowiesz się tego z niniejszego artykułu.

Krąg spadkobierców.

W pierwszej kolejności kluczowe jest ustalenie, czy w ogóle należymy do kręgu spadkobierców. By odpowiedzieć na to pytanie, należy ustalić, czy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, czy testamentowym. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił żadnego testamentu, to spadek przypada spadkobiercy ustawowemu. Z dziedziczeniem ustawowym będziemy mieć do czynienia także wówczas, gdy spadkodawca pozostawił testament, lecz nie rozporządził w nim wszystkimi rzeczami wchodzącymi do spadku. Ta część spadku, którą spadkodawca nie rozporządził w testamencie, będzie podlegała dziedziczeniu ustawowemu.

Ustawodawca w kodeksie cywilnym przewidział 6 grup spadkobierców.

• I Grupa – małżonek i zstępni, przy czym dziedziczenie dalszych zstępnych następuje tylko wtedy, gdy bliżsi zstępni nie dożyli otwarcia spadku.
• II Grupa – małżonek i rodzice spadkodawcy.
• III Grupa – małżonek i rodzeństwo spadkodawcy.
• IV Grupa – dziadkowie spadkodawcy i zstępni tego dziadka, który nie dożył otwarcia spadku.
• V Grupa – pasierbowie.
• VI Grupa – gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa.

Dziedziczenie grupami polega więc na tym, że w sytuacji, gdy spadkobierca należący do danej grupy nie żyje lub spadek odrzucił, wtedy jego udział spadkowy przechodzi na rzecz zstępnych, a jeżeli takowych nie posiada, to na rzecz innych spadkobierców z tej grupy. Można to zobrazować na przykładzie: mąż zrzeka się spadku po zmarłej żonie, składając oświadczenie przed sądem. Jeżeli zmarła żona nie miała dzieci, to spadek po niej nabędą, w całości jej rodzicie.

Jeżeli dochodzi do dziedziczenia testamentowego, to do kręgu spadkobierców należy zaliczyć wszystkie osoby, które zostały wymienione w testamencie lub testamentach (jeżeli było ich kilka).

Otwarcie spadku.

Jeżeli w wyniku ustalenia kręgu spadkobierców okaże się, że możemy dziedziczyć po zmarłym, to w celu odrzucenia spadku powinniśmy podjąć określone działania. Nim przedstawię procedurę odrzucenia spadku, pamiętać należy o tym, że aby oświadczenie o odrzuceniu spadku wywarło skutek prawny, powinno być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku, lub od dowiedzenia się przez spadkobiercę o tym zdarzeniu.

W chwili śmierci spadkodawcy dochodzi do tzw. otwarcia spadku. Oznacza to, że spadek nijako automatycznie przechodzi na spadkobierców. Dysponując aktem zgonu zmarłego, nie jesteśmy jednak w stanie skutecznie wykonywać swoich prawa względem spadku. Do tego potrzebne jest formalne potwierdzenie praw do spadku w postaci postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Pamiętaj o tym, że chcąc odrzucić spadek, nie możesz w pierwszej kolejności przeprowadzać ww. postępowań, a następnie składać oświadczenia o odrzuceniu spadku. Potwierdzenie praw do spadku spowoduje, że przyjmiesz spadek, a jego późniejsze odrzucenie będzie niemożliwe.

Zrzeczenie się spadku a przyjęcie spadku.

Jeżeli chcesz uzyskać spadek, a następnie go podzielić, powinieneś przyjąć spadek. Pamiętać należy, że objęcie spadku jest niezbędne, by następnie przeprowadzić dział spadku. Objęcie spadku może nastąpić w dwóch formach, tj. przyjęcie spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza. Nabycie spadku wprost oznacza, że spadkobierca dziedziczy wraz ze spadkiem wszystkie długi spadkowe. Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza polega na tym, że spadkobierca dziedziczy spadek wraz z długami, jednakże jego odpowiedzialność za długi jest ograniczona do wartości spadku. Przykładowo, jeżeli wartość spadku wynosi 10000 zł, a długi 15000, to spadkobierca będzie odpowiadał za długi do wartości 10000 zł. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami spadkobierca ustawowy dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Jak uniknąć dziedziczenia spadku.

W art. 1012 k.c. ustawodawca przewidział możliwość złożenia przez spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. Zazwyczaj ten termin będzie rozpoczynał się od dnia zgonu spadkodawcy, chyba że o tym zdarzeniu spadkobierca dowiedział się później. Warto jednak zaznaczyć, że w postępowaniu cywilnym ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z danego twierdzenia wywodzi skutki prawne. Jeżeli oświadczymy, że dowiedzieliśmy się o śmierci spadkodawcy 10 lat po jego śmierci, to musimy to wykazać w sądzie, przedkładając odpowiednie dowody. Jeżeli nie będziemy posiadać dowodów na tę okoliczność, sąd spadku przyjmie, że złożyliśmy oświadczenie po terminie.

Jeżeli spadkobierca złoży oświadczenie w ww. terminie, to zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Dzieci spadkobiercy również powinny złożyć, stosowne oświadczenie. Niezłożenie oświadczenia w ww. terminie powoduje nabycie spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, a więc z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości spadku. Przy czym odpowiedzialność ta rozciąga się także na nasz majątek osobisty, a nie tylko majątek spadkowy. Oświadczenie złożone w terminie chroni przed ponoszeniem odpowiedzialności za długi spadkowe.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Wiesz już, że spadkobierca, który nie chce przyjąć spadku, powinien złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Oświadczenie takie można złożyć zarówno przed sądem, jak i notariuszem, przy czym niezależnie od wybranej formy, skuteczność odrzucenia spadku jest zależna od dotrzymania ustawowego terminu. Forma notarialna wydaje się łatwiejszym rozwiązaniem, jednakże związane są z nią pewne ograniczenia, zwłaszcza jeżeli chodzi o odrzucenie spadku przez osoby małoletnie. Rodzic za małoletniego, bez zgody sądu rodzinnego, nie może sam podjąć decyzji co do odrzucenia spadku. Powyższe wynika z tego, że do czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem dziecka wymagana jest zgodna sądu. Za czynność przekraczającą zwykły zarząd uważa się m.in. złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oznacza to, że w sytuacji , gdy spadkobiercą jest małoletni przed odrzuceniem, spadku konieczne będzie przeprowadzenie odrębnego postępowania sądowego, w którym sąd wyrazi zgodę na taką czynność.

Zrzeczenie się spadku – procedura sądowa.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania spadkobiercy. Jest to znaczne ułatwienie w stosunku do spraw spadkowych, w których sąd spadku ustala się poprzez ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy. Opłata od wpisu sądowego wynosi 50 zł.

Instytucja odrzucenia spadku chroni zatem spadkobierców przed przejęciem spadku

z długami, jednakże jest dotknięta pewnymi niedoskonałościami, które ostatecznie mogą prowadzić do tego, że nabędziemy spadek. Mowa jest oczywiście o terminie 6 miesięcy na złożenie oświadczenia, który to nie może być przywrócony. Ponadto, jak zostało to powyżej zasygnalizowane, złożenie oświadczenia odnosi się tylko do jednej osoby. Nie jest dopuszczalne zrzeczenie się spadku także za swoje dzieci, gdyż każdy ze spadkobierców powinien złożyć osobne oświadczenie.

Czy jest inna możliwość, aby jedną czynnością prawną uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe, które przeszłyby na nas i nasze dzieci ?

Zrzeczenie się dziedziczenia.

Zazwyczaj wiedzę o długach, które będą wchodziły do spadku, uzyskujemy bezpośrednio od osoby, po której będziemy dziedziczyć. Z dużym prawdopodobieństwem jesteśmy też w stanie przewidzieć, czy ta osoba będzie w stanie spłacić swoje długi. Jeżeli wynik tych ustaleń jest negatywny, to zgodnie z art. 1048 k.c. mamy możliwość zawarcia z przyszłym spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia. Ustawodawca, w przeciwieństwie do oświadczenia o zrzeczeniu się dziedziczenia, nakłada jeden obowiązek, tj. by umowa o zrzeczenie się dziedziczenia była zawarta w formie aktu notarialnego.

Notarialne zrzeczenie się dziedziczenia zwalnia nas zatem, z obowiązku dochowania jakiegokolwiek terminu ustawowego. Po sporządzeniu ww. umowy dochodzi do wyłączenia osoby zrzekającej się dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Skutek ten, rozciąga się także na dzieci zrzekającego, chyba że w umowie notarialnej inaczej się umówiono.

Zrzeczenie się dziedziczenia jest więc instrumentem prawnym, który umożliwia nam zabezpieczenie się na przyszłość. Jeżeli z okoliczności faktycznych wynika, że ani my, ani nasze dzieci nie będziemy chcieli dziedziczyć po konkretnej osobie, wtedy po to, by nie ryzykować niedotrzymania terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, warto rozważyć zawarcie z przyszłym spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia.

Zrzeczenie się spadku – dokumenty do sprawy.

Niezależnie od wybranej przez nas formy, tj. sądowej, czy notarialnej, aby skutecznie zrzec się dziedziczenia, należy dysponować dokumentem potwierdzającym zgon spadkodawcy, jest nim skrócony odpis aktu zgonu. Skrócony odpis aktu zgonu uzyskać możemy w dowolnie przez nas wybranym urzędzie stanu cywilnego. Równoważne ze skróconym odpisem aktu zgonu jest prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego. Drugim dokumentem niezbędnym do sprawy będzie skrócony odpis aktu urodzenia osoby, która składa oświadczenie o odrzuceniu spadku. Ze skróconego odpisu aktu urodzenia wynika pokrewieństwo pomiędzy spadkodawcą a spadkobiercą.

Skutki odrzucenia spadku i zrzeczenia się dziedziczenia.

Odrzucenie spadku powoduje to, że spadkobierca ustawowy lub testamentowy zostaje wyłączony z dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Oświadczenie dotyczące odrzucenia spadku wywiera skutek tylko względem osoby składającej oświadczenie. Zatem konsekwencje odrzucenia spadku nie rozciągają się na zstępnych osoby odrzucającej spadek. Zstępny odrzucającego spadek nabywa spadek w wysokości odpowiadającej udziałowi wstępnego.

Zarówno odrzucenie spadku, jak i zrzeczenie się dziedziczenia niosą ze sobą ten sam skutek. Należy jednak pamiętać o tym, że skutki tzw. odrzucenia przyszłego spadku (zrzeczenie się dziedziczenia) rozciągają się także na zstępnych osoby zawierającej umowę.

Instytucje prawa spadkowego wymagają, oprócz znajomości przepisów i orzecznictwa, także wiedzy praktycznej wyniesionej z sali rozpraw. Kancelaria zapewnia pełną obsługę na każdym etapie postępowania, począwszy od porad prawnych, przygotowania odpowiednich pozwów lub wniosków, poprzez postępowanie sądowe, skończywszy na postępowaniu egzekucyjnym.

Zobacz także: Odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia., Dział spadku, Stwierdzenie nabycia spadku, Zniesienie współwłasności, Zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej