Stwierdzenie nabycia spadku

Stwierdzenie nabycia spadku polega na wskazaniu przez sąd, kto odziedziczył spadek i w jakiej części. Sąd stwierdza nabycie spadku w drodze postanowienia. Bez uzyskania postanowienia o nabyciu spadku nie będziemy w stanie zarządzać rzeczami, które do niego wchodziły. Podejmowanie takich czynności, jak sprzedaż odziedziczonego mieszkania, zastawienie obrazu, albo głosowanie udziałami zmarłego w spółce z o.o. będą, do czasu uzyskania postanowienia spadkowego, wykluczone. Uzyskanie sądowego stwierdzenia nabycia spadku będzie też podstawą do inicjowania kolejnych spraw, np. o zachowek, wykonanie zapisu testamentowego, dział spadku lub zniesienie współwłasności.

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Przed wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd jest zobowiązany do ustalenia tzw. kręgu spadkobierców. Będą to osoby, które zostały powołane do spadku, w drodze testamentu lub ustawy. Jednakże to od spadkobiercy zależy, czy będzie chciał spadek przyjąć. Decyzja o odrzuceniu spadku podyktowana jest zwykle obawą przed długami, jakie pozostawił spadkodawca. Aby po śmierci spadkodawcy, nie obawiać się wizyty komornika, wystarczy złożyć w sądzie lub przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku. Termin na złożenie ww. oświadczenia wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Oznacza to, że dla większości z nas termin zacznie biec od momentu, w którym dowiemy się, że spadkodawca zmarł.

Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest terminem prawa materialnego i ma charakter zawity. Oznacza to, że jest on nieprzywracalny. Jeżeli nie złożymy oświadczenia o odrzuceniu spadku, to
z chwilą upływu ww. terminu nastąpią skutki przewidziane w art. 1015 § 2 k.c., a więc wstąpimy w spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza.

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza jest przeciwieństwem drugiego sposobu dziedziczenia, tzw. przyjęcia prostego, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Jeżeli w tym przypadku odpowiedzialność jest ograniczona, to warto znać jej granicę. W tym celu musimy posiadać tzw. spis inwentarza, w którym określa się jakie aktywa i pasywa pozostawił spadkodawca. Granicą odpowiedzialności jest tzw. stan czynny spadku, czyli właśnie aktywa.

Powyższe zobrazujemy na przykładzie. Spadkodawca pozostawił po sobie samochód osobowy o wartości 60.000,00 zł i długi o wartości 10.000,00 zł. Wartość czynna spadku, to 60.000,00 zł, zatem w przypadku dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca będzie musiał spłacić długi w całości. A co się stanie, gdy pasywa będą wyższe niż aktywa? Odwróćmy przykład; długi to 60.000,00 zł, zaś wartość samochodu to 10.000,00 zł. W tym przypadku spadkobierca musi spłacić długi jedynie do wartości 10.000,00 zł, bo właśnie tyle otrzyma ze spadku.

Jak widać, dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza jest rozwiązaniem dosyć bezpiecznym, bo w sytuacji, gdy zapomnimy złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku, nasza odpowiedzialność będzie ograniczona do wartości tego, co ze spadku otrzymamy. Po co więc składać oświadczenie, skoro ustawodawca nas już zabezpieczył?

Realnego zagrożenia związanego z instytucją dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza należy poszukiwać na etapie postępowania egzekucyjnego. Skutek przyjęcia spadku jest taki, że od tego momentu spadkobierca odpowiada za długi spadkowe, nie tylko majątkiem, który odziedziczył, ale także całym majątkiem osobistym!

Przykładowo spadkobierca odziedziczył udział w kamienicy w 1/100 części. Komornik wycenił wartość 1 udziału na kwotę 40.000,00 zł. Sprzedaż takiego udziału za cenę wolnorynkową jest praktycznie niewykonalna. Do spadku wchodziły także długi spadkowe w kwocie 30.000,00 zł, a zatem zgodnie z powyższymi regułami, wierzyciel spadkodawcy może prowadzić egzekucję z całego majątku spadkobiercy do kwoty 30.000,00 zł. Wierzyciel w takim przypadku nie będzie zainteresowany tym, żeby sprzedać udział w kamienicy. Dla wierzyciela najłatwiej jest skierować egzekucję np. do rachunku bankowego spadkobiercy i stamtąd „wyciągnąć” dług spadkowy. Skutek jest taki, że spadkobiercy pozostał udział w kamienicy, którego nie będzie mógł sprzedać, za to oszczędności, które miał zgromadzone na rachunku, zabiorą wierzyciele spadkowi.

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza chroni nas tylko w ograniczonym zakresie. Warto więc dołożyć staranności i złożyć odpowiednie oświadczenie przed upływem ustawowego terminu. Aktualny sposób dziedziczenia jest krokiem milowym w stronę ochrony interesów spadkobierców, gdyż jeszcze kilka lat temu art. 1015 k.c. stanowił, że niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku powoduje jego przyjęcie wprost, a więc mogliśmy odziedziczyć wszystkie długi bez jakichkolwiek ograniczeń.

Stwierdzenie nabycia spadku – Procedura sądowa

Stwierdzenie nabycia spadku jest kluczowym krokiem w procesie dziedziczenia, który formalnie potwierdza, kto i w jakiej części odziedziczył spadek. Proces ten rozpoczyna się od złożenia wniosku do sądu, który następnie przeprowadza postępowanie mające na celu ustalenie kręgu spadkobierców. Bez postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy nie mogą swobodnie zarządzać odziedziczonym majątkiem. Stwierdzenie nabycia spadku stanowi podstawę do dalszych działań prawnych, takich jak dział spadku, uzyskanie zachowku, czy realizacja zapisów testamentowych.

Stwierdzenie nabycia spadku – Wpływ na zarządzanie majątkiem

Stwierdzenie nabycia spadku ma istotne znaczenie dla zarządzania odziedziczonym majątkiem. Dopiero po uzyskaniu postanowienia sądu spadkobiercy mogą podejmować czynności prawne, takie jak sprzedaż nieruchomości, zarządzanie udziałami w spółkach, czy regulowanie zobowiązań spadkowych. Stwierdzenie nabycia spadku jest również niezbędne do rozpoczęcia postępowań mających na celu podział spadku lub zniesienie współwłasności. Bez tego formalnego potwierdzenia wszelkie działania dotyczące spadku są prawnie nieważne, co może prowadzić do komplikacji i sporów prawnych.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku sprowadza się do wskazania spadkobierców i części, w jakiej dziedziczą spadek. W postanowieniu tym bark jest informacji, o przedmiotach, które wchodzą do spadku. Oznacza to, że na podstawie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku żadne przedmioty nie zostają przyznane spadkobiercom na wyłączoną własność. Są oni współwłaścicielami wszystkich rzeczy wchodzących do spadku w częściach odpowiadających ich udziałom spadkowym. Spadkobiercy od tego momentu mogą żądać działu spadku, tj. aby sąd rozporządził spadkiem na rzecz poszczególnych spadkobierców. Podkreślić należy, że od momentu działu spadku każdy ze spadkobierców odpowiada samodzielnie za długi spadkowe proporcjonalnie do wielkości udziału, jaki mu przypada w spadku.

Jeżeli do spadku będzie wchodził jeden przedmiot, albo jeden ze spadkobierców będzie chciał nabyć wyłączną własność wszystkich przedmiotów spadkowych, wtedy zasadny jest złożenie wniosku o zniesienie współwłasności. Tym sposobem, w ramach jednego postępowania można uregulować własność wszystkich rzeczy, które wchodziły do spadku.

Dowody do sprawy o  podział majątku wspólnego.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku przedłożyć należy skrócony odpis zgonu spadkodawcy oraz skrócone odpisy aktów urodzenia wszystkich spadkobierców. Jeżeli, którykolwiek ze spadkobierców zawarł związek małżeński, w konsekwencji, czego zmienił nazwisko, konieczny będzie także skrócony akt małżeństwa.  

W postępowaniu o dział spadku i zniesienie współwłasności wykazać należy, jakie rzeczy wchodzą do spadku. Można to zrobić poprzez złożenie wniosku
o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, np. odpis księgi wieczystej, dowód rejestracyjny; z zeznań świadków, lub zlecić przeprowadzenie spisu inwentarza przez komornika sądowego. W sytuacji, gdy jeden ze spadkobierców żąda przyznania rzeczy o znacznej wartości na wyłączną własność, zasadnym jest także przedstawienie zaświadczenia o dochodach, lub innego dokumentu, z którego wynika, że będzie w stanie spłacić pozostałych spadkobierców.

Stwierdzenie nabycia spadku – koszty sądowe.

Opłata od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest stała i wynosi 100 zł. Opłata od wniosku o dział spadku wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności pobiera się opłatę stałą 1000 zł

Instytucje prawa spadkowego wymagają, oprócz znajomości przepisów
i orzecznictwa, także wiedzy praktycznej wyniesionej z sali rozpraw. Kancelaria zapewnia pełną obsługę na każdym etapie postępowania, począwszy od porad prawnych, przygotowania odpowiednich pozwów lub wniosków, poprzez postępowanie sądowe, skończywszy na postępowaniu egzekucyjnym.

Zobacz także:

Dział spadku, Stwierdzenie nabycia spadku, Zrzeczenie się spadku, Co to jest spadek?, Prawo dziedziczenia, Zniesienie współwłasności nieruchomości, Zmiany w prawie spadkowym w 2023 r, Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka, Odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia.