Alimenty.

Alimenty to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania osobom uprawnionym. Instytucja ta polega zatem na dążeniu do zabezpieczenia egzystencji osób, które połączone są ze zobowiązanym węzłem pokrewieństwa, powinowactwa lub małżeństwa. Obowiązek dostarczania środków utrzymania osobom uprawnionym zaktualizuje się tylko wtedy, gdy okaże się, że nie mogą oni zaspakajać swoich podstawowych potrzeb. Przy czym wysokość alimentów jest zmienna i zależy zarówno od potrzeb uprawnionego, jak i możliwości zobowiązanego.

Osoby zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych.

W czasie trwania małżeństwa każdy z małżonków zobowiązany jest do stałego zaspakajania potrzeb rodziny. Oznacza to, że gdy jeden z małżonków nie wypełnia ciążącego na nim obowiązku, to zasadne jest żądanie od niego alimentów. Podkreślić należy, że w przypadku alimentów na zaspakajanie potrzeb rodziny, uprawnieni do korzystania z nich są także mąż lub żona. Inaczej jest w przypadku ustalenia obowiązku alimentacyjnego na dziecko, gdyż jest ono wtedy jedynym beneficjentem alimentów. Także po ustaniu małżeństwa sąd może ustalić obowiązek alimentacyjny na rzecz rozwiedzionego małżonka, jednakże nie dłużej, niż na okres 5 lat.

Alimenty w sprawach rodzinnych zasądzane są w przeważającej mierze na rzecz dzieci. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by to rodzice żądali ustalenia alimentów od swoich pełnoletnich dzieci. Oczywiście żądanie ustalenia alimentów od dzieci będzie zasadne tylko wtedy, gdy zobowiązany w pierwszej kolejności do świadczenia alimentów małżonek, nie będzie w stanie sprostać swojemu obowiązkowi. Warto pamiętać o tym, że obowiązek alimentacyjny jest przechodni, oznacza to, że gdy nie może zostać zrealizowany przez jedną grupę, to przechodzi na następną, np. jeżeli rodzice nie są w stanie świadczyć alimentów na rzecz swoich dzieci, to ich obowiązek alimentacyjny przechodzi na dziadków.

Kolejność, w jakiej poszczególne grupy krewnych lub powinowatych zobowiązane są do zapłaty alimentów, ukształtowana została następująco:

1)     zstępni przed wstępnymi, a wstępni przed rodzeństwem (jeżeli uprawniony do alimentacji ma dzieci, to w pierwszej kolejności od nich może dochodzić zapłaty alimentów. Jeżeli dzieci nie posiada albo nie są one w stanie świadczyć alimentów na rzecz uprawnionego, to można ich dochodzić od rodziców),

2)     obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi, po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji, wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka,

3)     obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi, lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe, lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Długość trwania obowiązku alimentacyjnego.

Ustawodawca nie zdecydował się na określenie granicy czasowej, do której uprawniony może domagać się alimentów. Zamiast tego, w art. 133 § 1 i 2 k.r.o. wskazał, że: 

Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

 Zgodnie z powyższym długość trwania obowiązku alimentacyjnego zależna jest od tego, czy uprawnionym jest dziecko, czy inna osoba. W przypadku obowiązku alimentacyjnego na dzieci, jego długość ustalana jest do czasu, aż dziecko będzie w stanie samo się utrzymać. Zatem najczęściej obowiązek płacenia alimentów będzie uzależniony od wyborów życiowych dziecka. Jeżeli zdecyduje się ono rozpocząć naukę na uczelni wyższej, to zazwyczaj do czasu zakończenia studiów obowiązek alimentacyjny będzie utrzymywany. Inaczej jest w przypadku dzieci, które po ukończeniu szkoły średniej decydują się na rozpoczęcie pracy. Oczywiście podane wyżej założenia są ogólnikowe i dopiero po zbadaniu danego konkretnego przypadku sąd może zdecydować o ustaleniu (utrzymaniu) obowiązku alimentacyjnego bądź o jego zniesieniu. W przypadkach, kiedy dziecko, np. ze względu na chorobę, nie jest w stanie w ogóle rozpocząć pracy, wtedy obowiązek alimentacyjny może być utrzymywany nawet przez całe jego życie.

O ograniczeniu roszczeń alimentacyjnych stanowi art. 135 § 1 k.r.o.:

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Roszczenia alimentacyjne muszą być więc odpowiednio uzasadnione, poprzez wykazanie potrzeb uprawnionego. Sąd nie zasądzi kwoty, która nie znajduje odzwierciedlenia w przedstawionym na rozprawie zestawieniu kosztów. Ponadto, dla sądu równie istotne, co uzasadnione potrzeby uprawnionego, są możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Jeżeli zobowiązany wykazuje niskie dochody w rocznych zeznaniach podatkowych, ale jest właścicielem firmy, na której usługi panuje duże zapotrzebowanie, ma wyższe wykształcenie, lub wykonuje pracę w niepełnym wymiarze godzin, to sąd może zasądzić wyższe alimenty, niż jego dochody, mając właśnie na uwadze możliwości zarobkowe zobowiązanego. Analogicznie, jeżeli zobowiązany płacił wysokie alimenty, lecz wskutek utraty zdrowia, pandemii lub innych okoliczności niezależnych od niego utracił dochody na dotychczasowym poziomie, to składając wniosek o obniżenie alimentów, może spodziewać się pozytywnego rozstrzygnięcia. Podkreślić należy, że przez cały okres istnienia obowiązku alimentacyjnego, w zależności od zmiany stosunków, każda ze stron może występować o podwyższenie lub obniżenie alimentów.

zobacz także: Podział majątku wspólnego, Alimenty na dziecko, Podwyższenie alimentów, Pozew o alimenty, Rozwody Kraków, Alimenty na żonę, Nierówny podział majątku po rozwodzie.