Jak ustalić wysokość alimentów – Ustawodawca w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej: k.r.o.) wprowadził rozdział dotyczący obowiązku alimentacyjnego. Jest to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek ten spoczywa na krewnych w linii prostej oraz na rodzeństwie. O ile ustalenie kręgu osób uprawnionych do alimentów nie budzi wątpliwości, o tyle trudności pojawiają się ze sformułowaniem roszczenia, tj. jaką kwotę alimentów zobowiązany winien zapłacić. Ustawodawca wymaga bowiem od osoby żądającej zasądzenia alimentów, by precyzyjnie wskazała wysokość dochodzonego roszczenia. Oznacza to, że kontrując pozew o alimenty, nie możemy dać sądowi “wolnej ręki” i żądać zasądzenia jakichkolwiek alimentów, a także nie możemy wskazać tej kwoty dowolnie. Taki pozew o alimenty lub o podwyższenie alimentów nie odniesie skutku.

Od czego zależy więc wysokość alimentów i jak je prawidłowo ustalić ?

Usprawiedliwione potrzeby dziecka.

Zasady dotyczące ustalania wysokości alimentów, opisywać będziemy na przykładzie pozwu o alimenty na dziecko. Pamiętać jednak należy, że istnieją także inne rodzaje roszczeń alimentacyjnych, a wśród nich alimenty na żonę (zaspakajanie potrzeb rodziny), alimenty na rodziców, czy alimenty na rodzeństwo. Nie oznacza to jednak, że zasada konstruowania roszczeń alimentacyjnych ulega zmianie.

W każdym przypadku po stronie uprawnionego (żądającego alimentów) muszą występować jakieś potrzeby, których nie jest on w stanie zaspokoić. Ustawodawca bardzo wyraźnie wskazuje, że chodzi tutaj nie o każdą potrzebę, jaką uprawniony do alimentów zgłosi w pozwie, ale o tego rodzaju potrzeby, które są niezbędne do utrzymania lub wychowania (usprawiedliwione potrzeby).

Składając pozew o alimenty na dziecko rodzic, który występuje w jego imieniu, musi więc precyzyjnie wykazać, jakie są usprawiedliwione potrzeby dziecka. Dokonuje się tego poprzez sporządzenie szczegółowego spisu, który odzwierciedla de facto wszystkie koszty utrzymania dziecka. Przykładowo, rodzic jest zobowiązany wskazać, ile kosztuje miesięczne żywienie dziecka, jego edukacja, leczenie, ubiór, rozrywka etc. Oczywiście, składając odpowiedź na pozew o alimenty, rodzić zobowiązany do zapłaty alimentów, może kwestionować poszczególne wydatki, jako niespełniające kryterium usprawiedliwionych potrzeb. Jako przykład zawyżania wysokości potrzeb dziecka, wskazać można na zakup drogich markowych ubrań. Towary luksusowe, nie mogą być bowiem uznane za niezbędne dla prawidłowego wychowania lub utrzymania dziecka.

Jak ustalić wysokość alimentów? – Majątkowe możliwości rodzica

Usprawiedliwione potrzeby dziecka, to nie jedyna przesłanka, od której zależy wysokość alimentów. Ustawodawca w art. 135 k.r.o. wskazuje tzw. zakres świadczeń alimentacyjnych, a więc wszystkie przesłanki, które mają znaczenia dla ustalenia alimentów. W ww. artykule wskazano wprost, że; wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Zatem drugą przesłanką, limitującą wysokość alimentów, są właśnie możliwości majątkowe i zarobkowe rodzica, który jest zobowiązany do utrzymania dziecka. Możliwości majątkowe zobowiązanego to nic innego, jak jego majątek. Do możliwości majątkowych będą zatem wchodziły nie tylko oszczędności, ale i papiery wartościowe, ruchomości, nieruchomości etc. Możliwości zarobkowe polegają na ocenie, jakie faktycznie dochody zobowiązany może osiągać. W orzecznictwie sformułowano koncepcję, zgodnie z którą wpływ na ocenę możliwości zarobkowych mają; wykształcenie, wiek, predyspozycje zawodowe, poziom bezrobocia w regionie, gdzie zobowiązany mieszka, możliwością przekwalifikowania etc. Oznacza to, że sąd, mając na uwadze powyższe wytyczne, może ocenić, że możliwości zarobkowe zobowiązanego, są na poziomie 10.000 zł, w sytuacji gdy faktycznie uzyskuje dochód na poziomie 4.000 zł.

Jak sąd ustala wysokość alimentów?

Sąd przy ustalaniu wysokości świadczenia alimentacyjnego, bierze więc pod uwagę trzy ww. czynniki, tj. usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, oraz majątkowe i zarobkowe możliwości zobowiązanego. Zdarzają się sytuacje, kiedy potrzeby uprawnionego dziecka są wyższe niż dochody zobowiązanego rodzica. Wtedy sąd musi ustalić, czy rodzic, przy dołożeniu starań będzie w stanie sprostać obowiązkowi alimentacyjnemu. Jeżeli wynik tych ustaleń będzie pozytywny, to sąd zasądzi wyższe alimenty, nawet jeżeli rodzic na chwilę orzekania, nie ma tak wysokich dochodów. Zasada ta działa także w drugą stronę, tzn., że nawet wtedy, gdy rodzica płacącego alimenty stać na zaspokojenie wszystkich potrzeb dziecka, to sąd rodzinny, powinien wziąć pod uwagę tylko te potrzeby, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju psycho-fizycznego dziecka.

Powyższe zasady ustalania wysokości alimentów jednoznacznie wskazują, że wbrew obiegowej opinii nie istnieje nic takiego, jak średnia wysokość alimentów. Każdorazowo sąd rodzinny musi precyzyjnie ustalić wskazane powyżej przesłanki, by móc zasądzić odpowiednią kwotę alimentów. O ile wysokość zasądzanych alimentów często bywa podobna (500 zł lub 1000 zł na dziecko), to nie wynika to z panujących trendów w orzecznictwie, ale z tego, że bardzo często dochody zobowiązanych rodziców oraz potrzeby małoletnich dzieci, są podobne.

Zmiana wysokości alimentów.

Z uwagi na upływ czasu, dochodzi do zmiany sytuacji faktycznej osób uprawnionych i zobowiązanych do alimentów. Niejednokrotnie bywa tak, że możliwości alimentacyjne rodzica ulegają obniżeniu, np. na skutek popadnięcia w chorobę i utraty możliwości zarobkowania. Analogiczna zasada dotyczy potrzeb małoletniego dziecka, które mogą stać się wyższe, aniżeli w chwili orzekania przez sąd alimentów, np. ze względów zdrowotnych dziecko potrzebuje specjalnej diety.

Kiedy można zatem wnosić o zmianę wysokości alimentów ?

Każda zmiana stosunków, która ma wpływ na zwiększenie potrzeb uprawnionego dziecka, zwiększenie kosztów utrzymania osoby uprawnionej, lub zmniejszenia możliwości zarobkowych rodzica, uprawnia do zainicjowania postępowania o obniżenie lub podwyższenie alimentów.

Występuje jeszcze jeden charakterystyczny przypadek zmiany okoliczności, który prowadzi do ponownego wyliczenia wysokości alimentów. Opiera się on o zasadę ponoszenia kosztów utrzymania dzieci przez rodziców. Co do zasady rodzice zobowiązani są do ponoszenia alimentów po połowie. Może jednak zaistnieć sytuacja, gdy jeden z rodziców będzie czynił osobiste starania o utrzymanie lub wychowanie uprawnionego. W takim przypadku jeden z rodziców będzie zobowiązany do łożenia na dziecko kwot odpowiadających pełnym alimentom. Przykładowo, na skutek wypadku, któremu uległo dziecko, matka sprawuje nad nim opiekę 24h na dobę. Matka nie ma możliwości podjęcia pracy, gdyż musi sprawować opiekę nad dzieckiem. Pełne koszty utrzymania dziecka będzie ponosił ojciec.

Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny?

Sentencja wyroku alimentacyjnego sprowadza się do stwierdzenia, że określona osoba (zobowiązany) ma płacić alimenty na rzecz innej osoby (uprawnionego), każdego miesiąca w określonej wysokości. Wyrok alimentacyjny nie przewiduje terminu płacenia alimentów. To osoba zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych powinna weryfikować, czy zachodzą jeszcze przesłanki do realizacji tego obowiązku. Przykładowo, jeżeli w sprawie alimentacyjnej ustalone zostanie, że dziecko posiada dochody, które w całości umożliwiają zaspokojenie jego potrzeb, to sąd nie obciąży żadnego rodzica obowiązkiem ponoszenia alimentów. Postępowanie w sprawie obniżenia lub zniesienia obowiązku alimentacyjnego względem dziecka nie będzie toczyło się z urzędu. To strona zainteresowana musi w tym celu złożyć stosowny pozew.

Nie zawsze jednak zobowiązany ma możliwość ustalić, czy musi jeszcze płacić alimenty. Niejednokrotnie na skutek niewiedzy, rodzic łoży na utrzymanie dziecka, pomimo tego, że obowiązek płacenia alimentów już nie występuje. Stan ten może utrzymywać się przez kilka lat. W tego rodzaju przypadkach rodzic może założyć sprawę o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny względem dziecka ustał z datą wsteczną. Przykładowo, matka dziecka płaciła alimenty na dziecko, żyjąc w błędnym przekonaniu, że dziecko wciąż się uczy. W rzeczywistości dziecko, po ukończeniu szkoły zawodowej, rozpoczęło pracę, z której dochody w całości zaspakajają jego potrzeby.

Co dla rodzica oznacza ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał z datą wsteczną? Najprościej rzecz ujmując, takie ustalenie prowadzi do wniosku, że świadczenia, które rodzic łożył na dziecko, były nienależne. A zatem, jeżeli w toku rozprawy rodzic wykaże, że dziecko, które pobierało nienależne świadczenie, działało umyślnie, tzn. wiedziało, że alimenty już mu nie przysługują, to będzie mógł uzyskać ich zwrot.

Szczególnie podkreślić należy, że obowiązek alimentacyjny rodzica nie zależy od wieku dziecka. Wbrew powszechnie panującej opinii, osiągnięcie przez dziecko 18 roku życia, nie zwalnia rodzica z obowiązku płacenia alimentów. Do czasu, aż dziecko będzie w stanie utrzymać się samodzielnie, rodzice będą musieli je alimentować. O tym czy dziecko jest już w stanie samo się utrzymać, decydują nie tylko przesłanki obiektywne (dziecko nie może znaleźć pracy, bo nie ma wykształcenia), ale również te, które wskazują na podejmowanie przez dziecko starań w celu usamodzielnienia się. Może się okazać, że dziecko nie może znaleźć pracy, ale jest to wynikiem jego lenistwa. W takim przypadku sąd rejonowy zniesie obowiązek alimentacyjny.

Zobacz także:

1. rozwody Kraków,
2. Nierówny podział majątku po rozwodzie
3. nadużywanie władzy rodzicielski
4. pozbawienie praw rodzicielskich – alimenty
5. Odpowiedź na pozew o alimenty
6. Podwyższenie alimentów
7. Alimenty
8. Alimenty na dziecko
9. Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
10. Alimenty, obowiązek alimentacyjny