Przedmiotem działu spadku jest wszystko to, co spadkodawca po sobie pozostawił. Dzielone będą zatem wszystkie rzeczy materialne, pieniądze, ale także prawa, wynikające np. z udziałów w spółce.
O ile w skład spadku wchodzą też długi spadkowe, to sąd rozpoznający sprawę o dział spadku nie będzie o nich orzekał. Dzieje się tak dlatego, że odpowiedzialność za długi spadkowe rozpoczyna się wcześniej, aniżeli w postępowaniu o dział spadku. Spadkobiercy muszą liczyć się z roszczeniami spadkowymi od chwili śmierci spadkodawcy. Do czasu złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe jedynie ze spadku. Od chwili złożenia rzeczonego oświadczenia ich odpowiedzialność rozciąga się także na majątek osobisty.
Z powyższego wynika zatem jasno, że sam sposób podziału spadku nie ma żadnego znaczenia dla wierzycieli spadkodawcy, gdyż swoich roszczeń będą dochodzić od wskazanych w postanowieniu
o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobierców.

Umowny dział spadku

Podział spadku może być przeprowadzony zarówno w postępowaniu sądowym, jak i przed notariuszem. Umowny dział spadku, czyli sporządzenie umowy notarialnej o dziele spadku pozwala nam osiągnąć założony efekt szybciej, aniżeli w postępowaniu sądowym. Ten tryb będzie jednak niedopuszczalny za każdym razem, gdy pomiędzy spadkobiercami będzie zachodził konflikt, co do sposobu podziału spadku, którykolwiek ze spadkobierców będzie nieobecny podczas sporządzania protokołu notarialnego, lub istnieją testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone. W sądowym dziale spadku sąd będzie więc oceniał, które składniki spadku przypadną poszczególnym spadkobiercom.

Dział spadku

Dział spadku w postępowaniu sądowym polega na tym, że każdy ze spadkobierców wskazuje sądowi w piśmie procesowym, które składniki majątku powinny przypaść mu na wyłączną własność. Dopuszczalne jest także sformułowanie wniosku w ten sposób, by masa spadkowa przypadła
w całości innym spadkobiercom, za spłatą na rzecz wnioskodawcy. Wnioskodawca może sam ocenić wartość poszczególnych rzeczy wchodzących w skład spadku, ale zapewne pozostali uczestnicy postępowania będą tę wartość kwestionować. Taka sytuacja ma miejsce zazwyczaj wtedy, gdy żądamy spłat od uczestników. Należy pamiętać o tym, że nawet jeżeli posiadamy operaty szacunkowe ustalające wartość poszczególnych składników wchodzących w skład spadku, to i tak stanowią one tylko tzw. opinie prywatne, co oznacza, że osoba, która je sporządziła, złożyła oświadczenie w nich zawarte. Aby w postępowaniu sądowym ustalić wartość rzeczy, konieczna jest opinia biegłego wpisanego na listę biegłych sądowych. Takie opinie uzyskuje się w toku postępowania.

Z mojej praktyki prowadzenia spraw o dział spadku wynika, że często roszczenia uczestników są tożsame, tzn. że więcej niż jedna osoba zgłasza we wniosku o dział spadku roszczenie o przyznanie jej tej samej rzeczy wchodzącej w skład spadku na wyłączną własność. Istota postępowania o dział spadku polega na tym, że sąd mając na względzie okoliczności faktyczne sprawy musi przesądzić, komu przyznać daną rzecz. Nie ma żadnych uregulowań ustawowych, które nakazywałyby sądowi określone zachowanie w danym stanie faktycznym. Przykładowo, jeżeli jeden ze spadkobierców ma większy udział niż pozostali, to niekoniecznie sąd musi mu przyznać na wyłączną własność prawo do rzeczy. Sąd przy wydaniu orzeczenia posiłkuje się przede wszystkim zasadami logiki, słuszności, doświadczenia życiowego, możliwościami spłaty przez wnioskodawcę pozostałych uczestników. Dlatego przy składaniu wniosku o dział spadku szczególne znaczenie ma argumentacja prawnicza, zwłaszcza wtedy, gdy wiemy, że wszyscy spadkobiercy żądają  rzeczy na wyłączność.

Dowody w sprawie o dział spadku

Aby zainicjować postępowanie o dział spadku, kluczowe jest wykazanie, że spadkobiercom przysługują prawa do spadku. Dowodem na to jest postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt notarialny poświadczenia dziedziczenia. W dalszej kolejności zobowiązani jesteśmy wykazać, jakie przedmioty wchodzą w skład spadku. Dowód ten można przeprowadzić na wiele sposobów, np. poprzez przedłożenie dokumentów wskazujących, że spadkobierca był właścicielem rzeczy (przykładowo dowodem takim jest odpis księgi wieczystej). Jeżeli jednak w skład spadku wchodzą rzeczy ruchome, których własność nie jest potwierdzona w żaden sposób, wtedy dopuszczalne jest przesłuchanie świadków lub stron celem ustalenia, jakie przedmioty wchodziły do spadku. Ostatni rodzajem dowodów są te, które uprawdopodabniają, że nasze roszczenie jest zasadne. Przykładowo, jeżeli jesteśmy zainteresowani przyznaniem nam rzeczy na wyłączną własność np. nieruchomości, zasadne jest udowodnienie, że dysponujemy środkami umożliwiającymi spłatę pozostałych uczestników. Takim dowodem może być estymacja bankowa na otrzymanie kredytu.

Koszty sądowe

Opłata od wniosku o dział spadku wynosi 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności należy uiścić opłatę w wysokości 1000 zł. Opłaty od wniosku o dział spadku pobierane są niezależnie od wartości spadku. Ustawodawca tym samym wprowadził znaczne ułatwienie dla osób chcących dokonać działu spadku, gdyż w większości spraw cywilnych pobierana jest tzw. opłata stosunkowa, która zazwyczaj wynosi 5% wartości dochodzonego roszczenia.

Instytucje prawa spadkowego wymagają, oprócz znajomości przepisów i orzecznictwa, także wiedzy praktycznej wyniesionej z sali rozpraw. Kancelaria zapewnia pełną obsługę na każdym etapie postępowania, począwszy od porad prawnych, przygotowania odpowiednich pozwów lub wniosków, poprzez postępowanie sądowe, skończywszy na postępowaniu egzekucyjnym.